خسارت (Indemnity)
خسارت در موضوع بیمه، به زیانی اطلاق می شود که به علت وقوع حادثه، ممکن است به بیمه گزار وارد شود و به خاطر جبران این زیان است که بیمه گزار کالایی را بیمه می کند. تعهد بیمه گر این است که اگر در جریان حمل کالا از مبداء تا مقصد به علت وقوع هر یک از خطرات بیمه شده، مورد بیمه از بین برود یا صدمه ای به آن وارد شود یا بیمه گزار در رابطه با خطری که واقع شده هزینه ای متحمل شود، زیان بیمه گزار را جبران نماید. به این ترتیب خسارت بیمه گزار را می توان به سه دسته تقسیم کرد :
الف) تلف شدن (از بین رفتن) : منظور از تلف شدن آن است که مورد بیمه یا قسمتی از آن در نتیجه وقوع حادثه از بین رفته و نابود شود، مانند اینکه کالا دچار آتش سوزی شده و منهدم گردد یا کالایی در دریا غرق شود و نظایر آن.
ب) آسیب دیدگی : آسیب دیدگی به حالتی اطلاق می شود که مورد بیمه وجود داشته ولی سالم نباشد. مثلا دچار آب دیدگی یا زنگ زدگی شده باشد.
ج) هزینه : گاهی خسارت عبارت از هزینه ای است که بیمه گزار به منظور حراست و حفظ مورد بیمه از خطری که متوجه آن شده یا جلوگیری از خسارت بیشتر متحمل می شود، مانند هزینه نجات کالای غرق شده یا هزینه بسته بندی مجدد کالایی که در نتیجه وقوع حادثه، بسته بندی اولیه آن صدمه دیده و اگر اقدامی به عمل نیاید کالا تلف می شود. یا خسارت آن افزایش می یابد.
خسارت گاهی کلی است، یعنی مورد بیمه کاملا از بین می رود و دیگر قابل استفاده نیست و در این صورت بیمه گر موظف است حداکثر تعهد خود را انجام دهد، یعنی مبلغ بیمه شده یا ارزش مورد بیمه را (هر کدام کمتر باشد) بپردازد. زمانی نیز خسارت جزئی است، یعنی به یک قسمت مورد بیمه صدمه وارد می شود. در این صورت بیمه گر فقط متعهد به جبران خسارتی است که وارد شده است.
انواع خسارت
خسارت خاص (Particular Average )
این خسارت بر اثر زیان های وارد شده به کالا به بار می آید، مشروط بر اینکه کیفیت زیان همگانی را نداشته باشد. به عنوان مثال، کالا ممکن است بشکند، در نتیجه مجاورت با کالای دیگر آلوده شود، یا در جریان حمل و نقل خراش بردارد یا صدمه ببیند. این خسارات محدود به خود کالا بوده و “خسارت خاص” نامیده می شود.
خسارت مشترک یا همگانی (General Average)
خسارت مشترک اختصاص به حمل و نقل های دریایی دارد. خسارت مشترک هنگامی مصداق می یابد که مسئولان امور کشتی، با توجه به اختیاراتی که به آنها تفویض شده است، به خاطر نجات کشتی و محمولات آن از خطری که در صورت وقوع یا توسعه آن خطر، سرنوشت کشتی مورد تهدید قرار می گیرد، به کشتی یا محمولات آن یا هر دو وارد می کنند تا به این ترتیب از نابودی کشتی و محمولات آن جلوگیری به عمل آورند. بطور مثال برای جلوگیری از غرق شدن کشتی که در نتیجه آن کشتی و محمولات آن دستخوش نابودی خواهد شد، قسمتی از متعلقات کشتی یا مقداری از محمولات آن را به دریا می ریزند. در چنین حالتی خسارت های وارده تنها به صاحب مال از بین رفته یا آسیب دیده (مالک کشتی یا کالا) تحمیل نمی شود، بلکه این خسارت ها بین کلیه افراد ذی نفع در سفر دریایی (مالک کشتی، صاحبان کالا، ذی نفع در کرایه و …) سرشکن شده و هر یک از آنها سهمی از خسارت را به عهده می گیرند. سپس از محل این سهم ها، خسارت افراد زیان دیده (مالک کشتی، صاحب کالای از بین رفته و …) جبران می شود.
(برگرفته از کتاب مجموعه اطلاعات موردنیاز در بازرگانی خارجی نوشته علیرضا راشدی اشرفی)